Φύση & Τέχνη

Παρελθόν και Παραδόσεις

Κωνσταντίνος Θεοτόκης - Ο Καραβέλας ▪	Εικαστικό Robert Dunkan

Ο πολιτισμός ενός έθνους κρίνεται από το πως συμπεριφέρεται στα ζώα του —Mahatma Gandhi

Σήμερα 4 Οκτωβρίου, είναι η παγκόσμια ημέρα των ζώων. Κάθε λογής ζώο όχι μόνο τα οικόσιτα, τα αδέσποτα του δρόμου αλλά και όλα τα ζώα, έχουν την τιμητική τους μέρα: όλα όσα ζουν στις πόλεις, στους αγρούς, στις θάλασσες, στους ουρανούς.

Ο Βουκολισμός ήταν ζωγραφικό ρεύμα με κύριους εκπρόσωπους τους Γάλλους Φραγκονάρ /Jean-Honoré Fragonard ▪ Ρενουάρ /Pierre-Auguste Renoir, Μανέ /Édouard Manet κλπ που αναπαρήγαγαν με τον χρωστήρα σκηνές του δάσους: εικόνες κυνηγιού, δάση με νύμφες και ερωτιδείς, εκδρομείς σε πρόγευμα στη χλόη, βοσκούς με τη φλογέρα τους ανάμεσα σε προβατάκια που έβοσκαν αμέριμνα στο λιβάδι. Παιδάκια που παίζαν με τα αρνάκια, φάρμες όπου οι γελάδες στο φράχτη μουγκάνιζαν ευχαριστημένες καθώς ο ανασκουμπωμένης αγρότης απομακρυνόταν με τα δοχεία του αμεργμένου γάλακτος.

Εκτός από τη ζωγραφική ο βουκολισμός εκδηλώθηκε και στην ποίηση: ποιητικά έργα που εξαίρουν τη ζωή στους αγρούς, στα χωράφια, στα πανηγύρια, στα δημώδη τραγούδια κλπ. Ένας από τους εξέχοντες εκφραστές του ρεύματος αυτού όχι τόσο γνωστό στο έργο του και ο Λυρικός ποιητής Άγγελος Σικελιανός που με τη κοσμοθεωρία του Δελφική Ιδέα θέλησε να αναβιώσει το αρχαίο ελληνικό πνεύμα με τη μεγαλοσύνη θεών επί της γης.

Παρελθόν και Παραδόσεις στο έργο του Άγγελου Σικελιανού

Άγγελος Σικελιανός 1884-1951

Ο Άγγελος Σικελιανός υπήρξε ποιητής που υποστήριξε δια βίου την Δελφική Ιδέα. Όχι μόνον αυτό: υπήρξε κατ' εξοχήν ποιητής της "Βουκολικής Ιδέας": Ο αγρός, η στάνη έχουν επηρεάσει το Σικελιανό σε τέτοιο βαθμό που έχουν γίνει η κύρια πηγή των εικόνων του. Αν ο Δελφισμός ήταν για τον ποιητή θρησκεία, η στάνη στάθηκε δίχως άλλο ο φετιχισμός του: "Να συγκεράσω δυο αγαθά στη ζωή έχω λογιάσει Να πνέω γυμνός στο πελαγος τα κοπάδια ν' ακούω".

Το κοπάδι παντού το κοπάδι. Το βόδι, το κριάρι, ο τράγος και τ' αλλα ζώα κατέχουν πρωτεύουσα θέση στο Σικελιανικό Πάνθεο. Ο Σικελιανός άνθρωπος αταβιστικής ιδιοσυγκρασίας ήταν στενότερα συνδεδεμένος με το χώμα της Λευκάδας, της πατρίδας του από ό,τι ήταν όποιος άλλος Έλληνας ποιητής με τη γενέτειρα του. Η γεωλατρεία του, ως ένα σημείο ειδωλολατρική έφεση, αλλά πολύ περισσότερο η άπλετη αγάπη του για το λαό της Λευάδας και την αγροτική ζωή, τον έσπρωξαν απ' τα μικρά του χρόνια στο φυγόκοσμο βουκολισμό και τον ενέπνεαν με τη βουνίσια ρωμαλεότητα αι την απλότητα της υπαίθρου αι του τσοπάνη.

Οι ευστοχότερες παρομοιώσεις αλλά αι οι πιο απροσδόητες συγκρίσεις στην ποίηση του Σικελιανού είναι η συσχέτιση της φυσικής συμπεριφοράς του ανθρώπου με τα γνωρίσματα των ζώων: "Και το κεφάλι εσήκωσε βαρύ...
σαν το κεφάλι προβάτου" ή "που ολόγνωμος σκυφτεί ένα μέτωπο  βαρύ σαν το δαμάλι." ή "εξετυλίχθη ο λογισμός και λύγισε σαν φιδι" 

Ο Σικελιανός αναζήτησε την ανασύνθεση των γόνιμων ελληνικών στοιχείων μέσα σε γηγενείς παράγοντες ανόθευτους από τις δυτικες αντιλήψεις. Η Ευρώπη απογοήτευσε τον Σικελιανό και έτσι επεδίωξε την αξιοποίηση των ντόπιων δυνατοτήτων που εγγυόταν το παρελθόν και οι παραδόσεις. Αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης ήταν να διαποτισθεί ο άκρατος ποιητικός του λόγος από τα ήθη και τη λαογραφία του τόπου του. Γι' αυτό από τα θαμπωτικά ύψη της ποιητικής του ανάτασης "έπεφτε" στο μαντρί και τον τσοπάνη.

"Όμοια, ως εκάρφωνε η βουβή φροντίδα το κορμί μου
στην γη ακέρια πάντοτε η σκλαβωμένη ορμή μου
κι ωστόσο, σαν καματερού που δεν ελύθη ακόμα
απ" τη ζυγό, μου ελύγιζε η κεφαλή στο χώμα".

Περιγράφοντας τον αέναο του μόχθο για την πραγματοποίηση του μεγάλου του ονείρου, τη Δελφική Ιδέα, λέει: "Σαν ο χωριάτης που βοηθάει τη γέννα της γελάδας του
παρόμοια εκαταμάτωσα στων θεών τη γέννα
ολόψυχα βοηθώντας, μπιστικός".

🔖 Αρχική πηγή άρθρου Κώστας Παϊζης "Αφρικανικά και άλλα θέματα" /Επιφυλλίδες Αθήνα 1990

👉 Άγγελος Σικελιανός Λευκάδα 1884 - Αθήνα 1951 Έργα συγκεντρωμένα "Λυρικός Βίος" εκδότης Ίκαρος
▪ Κωνσταντίνος Θεοτόκης περισσότεα εδώ Ζαν-Ονορέ Φραγκονάρ περισσότερα εδώ